[DOOR LINDA] ‘In onze huidige informatiegerichte maatschappij is goed kunnen lezen en spellen noodzakelijk. Voor de meesten van ons gaat lezen en spellen zo automatisch, dat je snel vergeet dat het aangeleerde vaardigheden zijn. Het leren ervan vraagt een flinke inspanning. Niet alleen van de leerling zelf, maar ook van de leerkrachten en andere onderwijsprofessionals die de leerling helpen dit doel te bereiken. Als je ergens expert in wil worden, of dat nu tennissen is of schaatsen, is pakweg 10 jaar of 10.000 uur van adequate instructie en oefening nodig. Voor lezen en spellen is dat niet anders. Er is dan ook veel aan gelegen deze periode, die grotendeels in het basisonderwijs plaatsvindt, zo effectief mogelijk in te richten. Met dit boek proberen wij hier een handje bij te helpen.’
– Effectief lees- en spellingonderwijs –
Effectief lees- en spellingonderwijs
Voordat je kunt beginnen met technisch lezen is het eerst belangrijk om te werken aan de kennis van letters en klanken. In dit boek lees je hoe je daar het beste mee kunt beginnen, welke volgorde je het beste aan kunt houden bij het aanleren van de letters en hoe je dat aan kunt pakken. Daarbij is er aandacht voor klankgebaren, spiegelen en het meten van de letterkennis.
Na het leren van de klanken en letters kan begonnen worden met het leren lezen. Je leest hoe je kinderen woorden kunt leren lezen en wat de relatie is met andere schoolvakken. Hierbij gaat het ook om het verschil tussen hardop lezen en in stilte lezen en om het lezen op papier of van een scherm. Het belangrijkste natuurlijk om leerlingen te motiveren voor het lezen en te zorgen dat ze ook gemotiveerd blijven.
Lezen en spellen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Lezen en spellen hebben beide te maken met het vormen van woorden door letters en klanken te gebruiken. Waar je bij het lezen bezig bent met het koppelen van die letters en klanken tot een woord, ben je bij spelling het woord aan het ontrafelen en klanken en letters. Toch kunnen goede lezers niet altijd goed spellen. Je wordt meegenomen in hoe je kinderen het best weetwoorden en leenwoorden aan kunt lezen. Hoe zorg je ervoor dat kinderen foutloos leren spellen? En dan niet alleen bij het dictee, maar ook in schrijfopdrachten.
Klanken en letters
Madelon van den Boer en Sebastián Aravena hebben de overtuiging dat een nog stevigere basis voor de lees- en schrijfontwikkeling kan worden gegeven, door veel meer aandacht te hebben voor letters en klanken en meer uit de voorbereidende fase te halen. Het helpt daarbij niet dat hierin weinig gestandaardiseerd is, zoals bij de lees- en spellinginstructie zelf. Je moet als leerkracht je eigen aanpak vormgeven en beslissen wanneer je gaat beginnen, in welke volgorde je de letters gaat behandelen en met welk tempo je dat doet. Daarnaast moet je kijken welke benaming voor de letters je gaat gebruiken en of je blokletters of schrijfletters gaat aanleren. Op al deze gebieden word je geadviseerd. De schrijvers hebben hierbij wetenschappelijke inzichten vertaald naar de dagelijkse praktijk.
Technisch lezen
Doordat lezen in ons land zo vanzelfsprekend is, zou je bijna vergeten dat er een periode van tien jaar hard oefenen aan vooraf gaat om leesexpert te worden. Als leesexpert heb je vrijwel alle woorden geautomatiseerd en lees je tussen de 200 en 500 woorden per minuut. Zo snel kun je niet eens praten. Je hersenen hebben het technische aspect van het lezen overgenomen, zonder dat je er nog bij na hoeft te denken. Je hoeft maar naar een woord te kijken en je hebt het woord al gelezen.
Om te kunnen beginnen met het lezen lezen is het belangrijk te kijken naar het klankbewustzijn. Dit is de vaardigheid om in gesproken woorden klanken te herkennen en daar iets mee te doen. In eerste instantie begin je bij het leren lezen met het oefenen van de juiste koppeling van klanken aan letters. Daarna is het belangrijk de koppeling te oefenen in lees- en spellingactiviteiten en niet meer in isolatie.
In het boek word je meegenomen in hoe kinderen precies leren om woorden te lezen en of het daarbij belangrijk is om te oefenen met lezen op snelheid. Daarbij gaat het ook over hoe je lezers kunt motiveren, hoe je goede lezers kunt uitdagen en wat de relatie is met andere schoolvakken. Ook wordt er gekeken naar het verschil tussen hardop lezen of lezen in stilte en tussen lezen van papier of lezen van een scherm. Het onderdeel technisch lezen eindigt met een doorlopende leerlijn van groep 3 tot en met 8.
Spelling
Als een woorden correct wil kunnen schrijven, moet je weten op welke manier klanken en letters zijn gekoppeld en van alle afspraken die er bestaan over hoe we woorden schrijven in onze taal. Dit zorgt ervoor dat er bij spelling veel langer gericht instructie nodig is dan bij lezen. In dit hoofdstuk word je meegenomen in hoe je de leerlingen in je klas goed kunt leren spellen. Je begint hiermee bij klankzuivere woorden. Daarna is er aandacht voor morfologie, weetwoorden, leenwoorden en het spellen van werkwoorden. Daarbij is er ook aandacht voor het schrijven met de hand of typen, krijg je uitleg over hoe je bepaalde fouten kunt voorkomen en zoom je in op hoe het kan dat het bij het dictee goed gaat, maar bij schrijfopdrachten mis. Het hoofdstuk sluit af met een doorlopende leerlijn van spelling voor groep 3 tot en met 8
Recensie
Dit boek lees prettig weg. Er worden veel voorbeelden en ondersteunende theorieën besproken als uitleg en verrijking bij de tekst. Dit wordt gedaan in het groen, zodat het verschil tussen de tekst en de toevoeging duidelijk zichtbaar is.
Voor mij begon de inleiding al met een stukje besef. Vandaar dat ik dit stukje heb opgenomen in het citaat bovenaan dit blog. Leren lezen is niet iets dat stopt als het lukt om letters vloeiend te kunnen verklanken, maar pas als dit proces in je hersenen is geautomatiseerd. Ook bij langere woorden. Ergens weet je dit natuurlijk wel, maar soms is het nodig om gewoon weer even met je neus op de feiten te worden gedrukt.
Ook op het gebied van spelling was er genoeg om over na te denken na het lezen van dit boek. Bij spelling bied je de regel eerst geïsoleerd aan, daarna gecombineerd en vervolgens moeten kinderen het gaan toepassen in teksten. Ik vraag mij af of er voor deze laatste fase voldoende expliciete aandacht is in ons onderwijs. Bij mij op school is hier in ieder geval winst te behalen. Met de suggesties die in het boek worden gegeven kun je daar eigenlijk direct mee aan de slag.
Dit is een boek dat je er na het lezen nog weer bij pakt, als je bezig bent met de ontwikkeling van je lees- en spellingonderwijs. Als je met collega’s in gesprek bent over goed onderwijs en hoe dat het beste vorm te geven. Mijn boek ligt inmiddels op school en ik heb er al een paar keer stukjes in opgezocht om collega’s te ondersteunen. Wat mij betreft zou iedereen dit boek moeten lezen en anders in ieder geval iedere taal-/ leescoördinator. Zodat hij het onder de aandacht van zijn team kan brengen.
Met dank aan Uitgeverij Boom voor het toezenden van dit recensie-exemplaar.
Andere delen
- Dyslectische kinderen leren lezen (bekijk de recensie binnenkort online)
- Rijke taal (bekijk de recensie)
- Wat een goede tekst! (bekijk de recensie)
