[DOOR MANDY] In mijn vorige blog Rol van de leerkracht bij dyslexie vertelde ik al wat jij als leerkracht kunt doen. Echter hebben jullie schoolbreed ook een belangrijke taak om kinderen met dyslexie zo goed mogelijk te helpen. Eerder benoemde en verwees ik al naar het dyslexieprotocol. Hier vertel ik meer over de ondersteuning die de school kan bieden. Ondersteuning op school kan simpelweg in 3 onderdelen worden verdeeld: remediëring, compensatie en dispensatie. Ik zal ze puntsgewijs uitleggen en hier voorbeelden van noemen.
– Omgaan met dyslexie op school –
Remediëring
Onder remediëren vallen alle interventies die je pleegt. Oftewel, alle dingen die jij doet als leerkracht om het de leerling makkelijker te maken. Denk aan het geven van extra instructies, bovenop de reguliere instructiemomenten en extra tijd die het kind besteedt aan het inoefenen van bepaalde onderdelen. Vaak gaat het om spelling- en leesinterventies.
Zo zijn RALFI- en Connectlezen bekende manieren om te werken aan de leesontwikkeling van kinderen (met dyslexie). Deze leesprogramma’s worden beide ingezet naast het reguliere voorlezen en het zelfstandig lezen en moet met een minimale frequentie van 3 keer 20 minuten per week worden uitgevoerd. Kinderen lezen hardop en worden op een neutrale manier verbetert op hun leesfouten. Dit soort interventies moeten wel voor een langere tijd worden ingezet. Denk echt aan periodes van een half jaar tot 2 jaar tijd. Als ermee gestopt wordt, zal het kind vaak ook geen ontwikkeling meer laten zien of zelfs terugzakken in de ontwikkeling. Wel is het bij dit soort programma’s belangrijk om te monitoren of het leesniveau ook daadwerkelijk vooruit gaat en dus niet meteen te stoppen als er vooruitgang geboekt wordt. Het grootste verschil tussen deze 2 methodes is dat RALFI meer de nadruk op tekstniveau legt, waar bij Connectlezen de focus meer ligt op woordniveau.
Wat veel kinderen ook kan helpen is het pré-teachen en dan met name bij het begrijpend lezen. Is hier op school geen tijd voor? Overleg met ouders of zij van tevoren samen met het kind de tekst al door kunnen lezen, voorafgaand aan de les. De ervaring is dat deze kinderen een stuk actiever en met meer zelfvertrouwen deel kunnen nemen tijdens deze lessen, omdat ze al een stukje voorkennis hebben en minder vastlopen op het lezen van de tekst.
Voorbeelden:
- Ralfi-lezen
- Connect-lezen
- Bouw en later Letterster
- Pré-teaching
Compensatie
Onder compensatie verstaan we de aanpassingen die nodig zijn om het kind verlichting te geven. Dit zijn met name materiele aanpassingen. Denk hierbij aan een leesliniaal of speciale boeken met een dyslexielettertype. Bij dit speciale lettertype is geen één letter hetzelfde. De vormen van op elkaar lijkende letters zijn net een beetje aangepast, waardoor het makkelijker herkend wordt. Er zijn overigens meerdere lettertypes die prettiger lezen voor dyslecten. Op de website van dyslexiefont vind je meer informatie. Je kunt dit lettertype zelfs op e-readers gebruiken. Persoonlijk vind ik dit erg prettig lezen.
Het is ook mogelijk om voorleessoftware in te zetten. Er zijn allerlei soorten, waarvan de een gebruiksvriendelijker dan de ander. Zo kan je bij sommige software de tekst gewoon inscannen en dan wordt de tekst voorgelezen. Bij andere software kan je zelf de tekst inspreken, zoals bij De Voorlezer pen. Denk ook aan toetsen die tegenwoordig voorgelezen worden en zelfs bij de meeste eindtoetsen is er een voorgelezen versie. Een veel voorkomend hulpmiddel is ook het vergroten van de tekst en het geven van extra tijd tijdens toetsen. Vaak verschilt het per kind wat hij prettig vindt. Uiteraard logisch aangezien er veel soorten leerstijlen, maar ook zeker veel soorten dyslexievarianten zijn. Het is raadzaam om met het kind (en ouders) in gesprek te gaan wat je gaat gebruiken en waar het kind het meest prettig bij voelt.
Voorbeelden:
- Voorleessoftware
- Het vergroten van de tekst
Dispensatie
Dispensatie zijn de dingen die je doet waarbij de hoeveelheid wordt aangepast, zodat het voor deze kinderen behapbaar blijft. Wat voor sommige leerlingen enorm helpend is, is het weglaten van bepaalde opdrachten of werk waar op dat moment de focus niet op ligt. Denk aan het maken van lange rijen met staartdelingen. Deze zijn natuurlijk echt heftig voor kinderen die lastig kunnen automatiseren. Natuurlijk moeten ook leerlingen met dyslexie hiermee oefenen, maar het is bij deze leerlingen extra belangrijk om te kijken wanneer een leerling deze stof beheerst en dus minder hoeft te oefenen.
Maar vergeet ook niet dat stelopdrachten voor iemand met dyslexie behoorlijk complex kunnen zijn. Door een leerling met dyslexie bijvoorbeeld 20 in plaats van 30 zinnen te laten schrijven, kan je deze leerling enorm ontlasten. Geef daarnaast een stappenplan met hapklare brokken erbij. Denk aan inleiding, kern, slot of nog uitgebreider.
Voorbeeld:
- weglaten van werk
- stappenplan
Meer over dyslexie
Per school is verschillend hoe er met dyslexie wordt omgegaan. Maar waar heeft een leerling met dyslexie nu recht op? Het financiële stuk blijft een grijs gebied, wanneer iemand financiële ondersteuning krijgt voor remedial teaching, lijkt te verschillen. Wel kan er door de school veel gedaan worden. Zo heeft een leerling met dyslexie recht op hulpmiddelen. Denk hierbij aan het voorlezen van toetsen, een vergrootte versie van de toets of meer tijd tijdens het maken van de toets. Het blijft echter wel lastig. De ene school of leerkracht zal hier weer anders mee omgaan dan de ander. Vaak staat wel op een dyslexieverklaring waar de leerling recht op heeft. Het is dus altijd goed om hier naar te kijken.
Op zoek naar meer informatie over dyslexie? Over mijn ervaring als leerkracht met dyslexie en de mogelijke hulp voor leerlingen met dyslexie schreef ik ook nog andere blogs:
