[DOOR MICHELLE] ‘Verdriet is als de golfbeweging van de zee. Soms overspoelt die je en dan weer trekt die zich terug. Soms zijn de golven hoger dan anders en stormt het zelfs. Dan is het fijn als er iemand in de buurt is die ervoor zorgt dat je niet helemaal kopje-onder gaat.’
– Alles wat was –
Dit boek is geschikt om zelf te lezen vanaf groep 6.
Het verhaal

Alles wat was gaat over afscheid nemen van mensen, dieren, dingen en situaties.
Het boek nodig uit om in gesprek te gaan over levensvragen, zoals Wat geeft jou troost, Hoe ga jij met het verdriet om? en Heb jij lievelingsspullen waarvan je het heel erg zou vinden als je die kwijt zou raken? Daarnaast geeft het informatie over afscheid nemen en bevat het kinderbrieven die een in kijk geven in hoe afscheid nemen kan verlopen. Soms is écht afscheid niet nodig, omdat herinneringen blijven.
Recensie
De mooie, dromerige kaft van het boek Alles wat was zorgde ervoor dat ik nieuwsgierig werd naar de inhoud. Als je even snel door het boek bladert, zie je verschillende kleuren pagina’s, afgewisseld met allerlei vormen tekstvakken en bijzondere, kleurrijke illustraties. De afwisseling van informatie, levensvragen en brieven van kinderen zorgt voor een veelzijdig beeld van afscheid nemen.
Stine Jensen neemt je mee naar het afscheid nemen binnen verschillende culturen, zoals in Egypte waarbij ze verwijst naar Dummie de mummie en de smaragd van de Nijl. Ook de verschillende emoties die bij afscheid horen bespreekt ze, waarbij ze open is over haar eigen ervaringen. Alles wat was is een mooi cadeau voor kinderen die in een situatie zitten waarbij ze afscheid moeten nemen.
Met dank aan Uitgeverij Kluitman voor het toezenden van dit recensie-exemplaar.
Ideeën mini leeslessen Alles wat was
Om kinderen te enthousiasmeren om het boek te lezen en hen te stimuleren om erover na te denken kun je het boek koppelen aan mini leeslessen. Dit zijn tevens manieren om met kinderen in gesprek te raken over boeken en hun interesses te ontdekken. Enkele mini leeslessen voor het boek Alles wat was zijn:
Begin
- Lees bladzijde 9 voor.
Leesvraag: Waarvan nemen de personages in jouw boek afscheid?
Rouwen
- Lees bladzijde 22 voor waarin wordt uitgelegd wat condoleren is.
Leesvraag: Welke moeilijke woorden heb jij gelezen vandaag? Weet jij door het lezen van je boek (de context) nu wat deze woorden betekenen? - Lees de kinderbrief op bladzijde 26 en 27 voor. Hierin vertelt een kind dat zijn hond is overleden.
Leesvraag: Welke dieren komen er in jouw boek voor?
Doodgaan
- ‘Als ik er ben, is de dood er niet en als de dood er is, ben ik er niet’ Lees op bladzijde 32 ‘Misschien wel…’ t/m bladzijde 33 ‘…één keer.’ voor. Sommige uitspraken zetten je aan het denken en raken je. Leesvraag: Wat doet jouw boek met je emoties?
Veranderingen
- Lees de kinderbrief over scheiden voor op bladzijde 59 en 60.
Leesvraag: Hoe is de gezinssituatie van de personages uit jouw boek?
Afscheid van dingen
- De waarde van spullen is voor iedereen verschillend. Lees op bladzijde 66 ‘Heb jij lievelingsspullen...’ t/m bladzijde 67 ‘…uit logeren.’ voor. Leesvraag: Welke spullen zijn van grote waarde voor de hoofdpersonen in jouw boek? Herken jij jezelf in hen?
Troost
- Als je afscheid neemt, ben je meestal verdrietig. Lees bladzijde 83 ‘Afscheid nemen...’ t/m bladzijde 84 ‘…zelf-empathie.’ voor. Leesvraag: Waarom zijn de personages in jouw boek verdrietig?
Na de dood
- Het verleden leeft in jou voort. Lees op bladzijde 97 ‘Ook leeft...’ t/m ‘…beetje voortleven.’ voor.
Leesvraag: Waarin lijkt de hoofdpersoon op jou? - Akal. Lees bladzijde 98 voor om te weten wat Akal is.
Leesvraag: Wat heb jij geleerd van jouw boek?
Begraven
- Begraven gebeurt in elk land op een eigen manier. Lees bladzijde 108 ‘Over mummie…’ t/m bladzijde 109 ‘...eeuwige rust.’ voor. Leesvraag: In welk land speelt jouw boek zich af?
- Beroemde dieren krijgen een begrafenis. Lees op bladzijde 117 ‘Beroemde dieren...’ t/m bladzijde 118 ‘...begraven zijn.’ voor.
Leesvraag: Welke bijzondere, niet vaak voorkomende gebeurtenissen vinden plaats in jouw boek?
DOWNLOAD hier de Mini leesles leskaart Alles wat was.
Overige ideeën uit het boek Alles wat was
- In het boek staan op verschillende pagina’s (bijvoorbeeld bladzijde 12, 16, 36, 38, 48) met vragen waarover je in gesprek kan gaan met kinderen.
- Op bladzijde 72 staan allerlei opdrachten die je kan doen met spullen.
- Bekijk voor meer boekentips bladzijde 88, zoals Als verdriet op bezoek komt en Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt?
- Er staan filmtips op bladzijde 100 en 101.
- Voer een gesprek over verschillende emoties naar aan leiding van één van de levensvragen koppelen aan de emoties van Het kleurenmonster.