Lekker donker

[DOOR MARIE-JOSE] ‘Even is iedereen stil, maar dan wijst Muis naar boven.
O, kijk,’ fluistert ze. ‘Wat is de sterrenhemel mooi.’
‘En groot,’ zegt Duif zacht.
‘Nu al het licht verdwenen is, kunnen we de sterren eindelijk goed zien,’ zegt Uil.
‘Kijk Vos,’ wijst Muis. ‘Ik zie jou in de lucht. Zie jij het ook?’
‘Wat mooi,’ zucht Vos.
– Lekker donker –

Het boek is geschikt om voor te lezen aan kinderen vanaf groep 1.

Het verhaal

Lekker donker

Zeven vriendjes gaan samen kamperen en verheugen zich erop om naar de sterren te kijken als het donker is. Maar vos blijft in de caravan met alle lichten aan.

Het lukt de vrienden eindelijk om hem over te halen naar buiten te komen. Vos neemt lichtjes mee naar buiten waardoor ze de sterren nog steeds niet goed kunnen zien.

Pas als per ongeluk de stekker uit het stopcontact schiet wordt het donker en kunnen ze de sterren zien. Vos vergeet dat hij bang is en geniet van de sterren.

Recensie

Lekker donker is een boek uit de serie ‘klimaatjes’, net als het boek Wat is het warm.

De zeven dieren die samen de klimaatjes vormen, hebben ieder apart een menselijke kwaliteit. In dit deel kamperen ze samen en willen naar de sterren kijken. In dit verhalende en informatieve prentenboek voor jonge kinderen wordt op een eenvoudige manier het milieu onderwerp ‘lichtvervuiling’ behandeld. De kinderen kunnen zich inleven in de emoties van de dieren en zullen zich daarin herkennen. Want wie is er nu niet een beetje bang in het donker?

Dit boek is een aanrader als je met het thema milieu bezig bent. De tekst nodigt uit om over het onderwerp te praten en te filosoferen. De ideeën achterin het boek kunnen uitgeprobeerd worden. De tekst in het boek nodigt uit tot spelactiviteiten. Heel mooi is de overgang van licht naar donker geïllustreerd. De illustraties zijn een meerwaarde bovenop de tekst. Er is veel te zien waar je met de kinderen over kunt praten. Knap hoe de auteurs en illustratrice op deze manier jonge kinderen bewust maken hoe zij een bijdrage kunnen leveren aan het milieu.

Met dank aan Uitgeverij Clavis voor het toezenden van dit recensie-exemplaar.

Ideeën mini leeslessen Lekker donker

In de onderbouw werken de mini leeslessen anders. Het voornaamste doel van het voorlezen in de onderbouw is het leesplezier! Kinderen die graag worden voorgelezen en het fijn vinden om boeken te bekijken, zullen later het lezen sneller oppakken. Bij de keuze van het boek is het belangrijk om aan te sluiten bij de belevingswereld van de kinderen.
In onderstaande mini leeslessen staat beschreven hoe je lekker donker kunt voorlezen. Voorlezen is een manier om naast het vergroten van het leesplezier te werken aan andere doelen zoals het vergroten van de woordenschat, het inzicht in zinsbouw, verhaalbegrip, de communicatievaardigheid en boekoriëntatie te werken.

Voor het voorlezen:

Bekijk met de kinderen de kaft en praat erover voor je start met voorlezen.

  • Kijk naar de illustratie en vraag de kinderen wat ze zien. Wat ziet muis en wat ziet vos in het donker?
  • Lees de woorden van de titel voor en vraag of de kinderen willen nadenken over ‘lekker donker’, wat zou daarmee bedoeld worden?
  • Bekijk de achterkant van het boek, vertel wie de klimaatjes zijn en lees de tekst voor. Vraag daarna nog een keer wat muis ziet op de voorkant en wat vos ziet.

Bij LIST bij kleuters vertel je kort de strekking van het verhaal zonder dat je de clou weggeeft. Je wil dat kleuters nieuwsgierig worden en de juiste informatie tot zich nemen, waardoor het verhaalbegrip zo groot mogelijk wordt. Voor dit boek zou dat als volgt kunnen:

  • Vos lijk teen beetje bang voor het donker daarom zie je hem hier met lichtjes schijnen in het donker. Maar als alle lichtjes uit zijn dan ziet hij iets prachtigs. Wat dat is…dat gaan we ontdekken!

Als het prentenboek voor de eerste keer voorgelezen wordt, onderbreek je bij LIST voor kleuters het verhaal zo min mogelijk. Je geeft alleen maar uitleg als je denkt dat sommige woorden te moeilijk zijn om het verhaal te begrijpen.  Zorg ervoor dat de kinderen het boek goed kunnen zien.

Uitleg geven kan op de volgende manier:

  • Bespreek de bladzijde met de verlichte caravan: Vertel wat je ziet op de tekening, tenten, een caravan, egel en mol die badminton spelen, duif in de hangmat etc…Denk hardop na over waar ze zijn. Lees daarna de tekst.
  • Laat de bladzijde zien waar vos in bed ligt. Vertel dat je ziet dat alle lampjes branden, dat vos een telefoon en een ipad aan heeft staan en dat het al 8 uur geweest is (klokje) Lees daarna de tekst voor.
  • Vertel bij de bladzijde waar duif een maiskolf eet. Vertel dat je ziet dat duif zijn ogen dicht heeft, vraag jezelf af waarom hij dat zou doen. Lees daarna de tekst voor.
  • Bij de bladzijde waar muis een blinddoek voor heeft vertel je dat je ziet dat muis voelt aan de vacht van mol. Mol kijkt niet zo blij. Lees daarna de tekst voor.
  • Laat de bladzijde zien waar vos struikelt over het snoer. Vertel dat je ziet dat hij is gevallen en dat de stekker uit het stopcontact is.
  • Bij de bladzijde waar muis wijst naar het sterrenbeeld dat op vos lijkt. Lees eerst de tekst voor en kijk dan samen met de kinderen of je ook ziet wat muis ziet.

Bij volgende keren voorlezen is het wel mogelijk om dieper na te denken over een fragment van het verhaal. Als je een denkvraag stelt, vraag dan door op wat de leerlingen antwoorden.

Maak een keuze uit onderstaande vragen:

Kijk en vergelijk:

  • Kijk naar de eerste bladzijde waar de dieren aan het spelen zijn en naar de bladzijde waar ze samen naar de sterrenhemel kijken.
  • Wat is het verschil?
  • Hoe komt dat denken jullie?

Bedenken:

  • Hoe komt het volgens jullie dat je energie krijgt van het licht en slaap krijgt in het donker?
  • Hoe komt het dat vos moe werd in het licht?

Voorspellen:

  • Waar denken jullie dat vos over droomt?

Grote ideeën:

  • Als er heel veel licht aan is in de nacht, is dat voor nachtdieren niet fijn. Waarom denken jullie dat dat niet fijn is voor deze dieren? Kijk hiervoor ook naar de bladzijde waar mol de marshmallow vasthoudt. Hier zie je nog meer nachtdieren. Wat weten ze bijvoorbeeld al over vleermuizen?

Ontwerpen:

  • Wat kun jij doen om ervoor te zorgen dat het in de nacht lekker donker is?

Woorden die goed behandeld kunnen worden bij dit boek om de woordenschat te vergroten:

  • Met behulp van de illustraties: kamperen, vacht, snoer, dromen.
  • Uitleggen met andere woorden: boffen, nauwelijks, energie, nieuwsgierig, stoer, spannend, plotseling.
  • Uitleggen door het te doen/aan te wijzen: onbewolkt, enthousiast, grinniken, verbaasd, proeven, blinddoek, gefriemel, kriebels, sputteren, struikelen, waardoor.

LIST bij kleuters

In groep 1-2 wordt op bijna alle scholen gewerkt met thematisch onderwijs. Bij het voorlezen is het dan ook een logische keuze om te kiezen voor prentenboeken die bij het thema passen. Het doel van het thematisch voorlezen is dat de ervarings- en taalbasis van de kinderen vergroot wordt.

Bij de LIST-methodiek kiezen de leerkrachten een essentieel thema, waarbij 1 prentenboek de basis is. Essentiële thema’s zijn brede onderwerpen waar mensen op verschillende wijzen naar kijken en die uitnodigen tot het stellen van vragen en filosoferen. Het zijn thema’s die vaak terugkomen in het dagelijks leven. Door het gebruik van een essentieel thema leren kinderen de verbinding te leggen tussen de wereld en zichzelf.

Essentieel thema

Bij dit boek past het essentieel thema: Licht en donker.
De zin die centraal kan staan is: ‘Van het donker word je rustig’. Als centrale woord zou ik ‘donker’ kiezen.

Andere essentiële thema’s zouden kunnen zijn:

  • Ik en mijn omgeving
  • Wakker zijn en slapen
  • Sterren kijken
  • Klimaat/milieu

Introductie:

Als introductie kun je vertellen dat op de laatste zaterdag van maart in bijna alle landen van de wereld de mensen 1 uur het licht uitdoen. (‘Earth hour, het uur der Aarde’) In onderstaand filmpje krijg je een idee hoe dat eruitziet. Op de site van sterrenkids vind je foto’s van het licht op de aarde vanuit de ruimte. Je kunt ook een filmpje laten zien van schooltv over (Leo de leeuw) die bang is in de nacht.

Mogelijke activiteiten

Esero (European space education resource office) heeft gratis te downloaden lespakketten gemaakt voor groep 1 en 2 over licht, donker en sterren

Creatief schrijven:

  • Het sterrenbeeld vulpecula betekent vosje. Van vos is dus ook een echt sterrenbeeld. Bekijk afbeeldingen van dit sterrenbeeld. Kijk ook naar andere sterrenbeelden. Daarna kun je de kinderen zelf sterrenbeelden laten tekenen en een naam geven.
  • Wat ruik, voel, proef je. Geef hiervoor verschillende mogelijkheden. Schrijf maar op!
  • Maak samen met de klas een boek over licht en een boek over donker

Motoriek/knutselen/sensomotoriek:

  • Maak met de kinderen een lantaarn.
  • In het boek proeft duif met de ogen dicht. Laat de kinderen ook met de ogen dicht proeven. Herkennen ze wat ze in hun mond hebben? (stukje appel, banaan, paar hagelslagkorreltjes etc…)
  • Duif zegt dat hij beter kan ruiken met de ogen dicht. Laat de kinderen ook ruiken. Stop onder een dun laagje papier in een afsluitbaar potje eten, zodat ze niet zien wat ze ruiken. (kies voor bijvoorbeeld honing, pindakaas, kaas, citroen, ui, etc…)
  • In het boek is muis geblinddoekt en voelt wie er voor hem staat. Aan de vacht van mol herkent hij mol. Kunnen de kinderen ook geblinddoekt voelen of ze hun klasgenootjes herkennen?

Spel:

  • Laat kinderen een zaklamp meebrengen en verduister het lokaal zoveel mogelijk. Kun je elkaar tikken met de lichtstraal. Kun je allemaal samen op 1 voorwerp schijnen. Welke voorwerpen in de klas zie je het beste in het donker?
  • Wat gebeurt er als je een wit laken ophangt en erachter gaat staan?
  • Schaduwspel: Laat de kinderen ontdekken hoe ze met de zaklampen en voorwerpen schaduwen kunnen maken. Dit kan ook buiten als de zon schijnt. Wat is het verschil met binnen?

Techniek:

  • Kijk wat juf Evy gedaan heeft met de techniekkoffer licht en donker in haar kleuterklas.

Muziek:

 Media:

  • Installeer een app over het bekijken van sterren op een iPad en laat de kinderen kijken naar de sterrenhemel.

Sociaal-emotioneel:

  • Als je het boek openslaat zie je dat de 7 dieren elkaars hand vasthouden en bij elk dier hoort een etiketje waarop staat wat er zo speciaal is aan dit dier. Bespreek met de kinderen wie in de klas op egel lijkt en wie op muis etc..
  • Vraag aan de kinderen wie zij denken dat het beste vriendje is voor vos, voor muis, voor egel etc.. en waarom ze dat denken
  • Maak met de kinderen etiketjes waarop voor ieder kind zijn speciale talent staat.

Andere titels uit de serie de klimaatjes:

Lekker donker is een van de delen uit een serie waarbij op een toegankelijke manier belangrijke thema’s bespreekbaar worden gemaakt met jonge kinderen.

Andere titels bij Lekker donker:

Overige ideeën:

Meer activiteiten die passen bij dit boek, gericht op bewonderen, verwonderen en respect, kun je vinden in het Themaboek Gi-Ga-Groen.

Wil je aan de hand van het boek meer ingaan op het thema slapen dan vind je op de website van juf Naomi veel ideeën.

Kijk ook eens naar de volgende uitgewerkte boeken:

Filmpjes over licht, donker, sterren en de nacht:

Vergelijkbare artikelen