Het Zwanenmeer

[DOOR MARIE-JOSE] 
‘Odette heeft door het raam alles gezien. Ze kan haar ogen niet geloven. Haar hart is gebroken en ze vlucht weg.’
-Het zwanenmeer-

Dit boek is geschikt om voor te lezen vanaf groep 1.

Het verhaal

Prinses Odette is betoverd door Rothbart in een zwaan. Als het nacht wordt dan verandert de prachtige zwaan in een hele mooie vrouw. Ook andere zwanen worden hele mooie vrouwen die dansen in het maanlicht. Als prins Siegfried dit ziet is hij meteen verliefd op Odette. De betovering kan worden verbroken als iemand verliefd wordt.

De tovenaar ziet dat ze verliefd worden en spreekt snel weer een toverspreuk uit waardoor ze elkaar niet meer kunnen aanraken. Siegfried roept nog snel dat Odette naar het paleis moet komen voor een feest. De volgende dag gaat Odette naar het paleis maar ziet dan dat Odilex, de dochter van de tovenaar, er bijna precies zo uit ziet als zij en dat de prins haar al gevraagd heeft met hem te trouwen. Ze vlucht weg. Als Siegfried erachter komt dat hij bedrogen is gaat hij op zoek naar Odette en samen verzinnen ze een list om de betovering te verbreken.

Recensie

Een sprookjesachtig mooi boek met prachtige muziekfragmentjes van Tsjaikovski. Wat een mooie manier om jonge kinderen zo met klassieke muziek in aanraking te laten komen! Elke bladzijde is een genot om naar te kijken. Het verhaal staat in een kader afgedrukt maar verstoort de illustratie toch niet. Voor jonge kinderen is het wel belangrijk om het verhaal eerst te vertellen in de taal die ze begrijpen en daarna de boekentaal te gebruiken. Ik heb het zelf aan een driejarige verteld/voorgelezen en zij was diep onder de indruk en wilde het verhaal steeds opnieuw horen. Ook de muziekfragmentjes waren favoriet. Na enkele keren kon ze de fragmentjes ook plaatsen bij wat er in het verhaal gebeurde.

Dit boek kun je gebruiken  voor meerdere doelen die je kunt hebben. Zowel vanwege de muzikaliteit als het kennismaken met sprookjes en het dramatiseren in verschillende aktes kan een uitgangspunt zijn. Het heeft mij geïnspireerd tot meerdere activiteiten met dit boek. Een klassieker wat mij betreft!

Met dank aan Uitgeverij Christofoor voor het toezenden van dit recensie-exemplaar.

Ideeën voorlezen  Het zwanenmeer

Het voornaamste doel van het voorlezen in de onderbouw is het leesplezier! Kinderen die graag worden voorgelezen en het fijn vinden om boeken te bekijken, zullen later het lezen sneller oppakken. Bij de keuze van het boek is het belangrijk om aan te sluiten bij de belevingswereld van de kinderen.
Hieronder staat beschreven hoe je Het zwanenmeer kunt voorlezen. Voorlezen is een manier om naast het vergroten van het leesplezier te werken aan andere doelen zoals het vergroten van de woordenschat, het inzicht in zinsbouw, verhaalbegrip, de communicatievaardigheid en boekoriëntatie te werken.

Introductie en voorlezen

Als introductie:

Kijk samen met de kinderen naar deze trailer van de balletvoorstelling van Het Zwanenmeer van het Nationale Ballet.

Voor het voorlezen:

Vertel daarna dat dit een balletvoorstelling is van een sprookje waarin een mooi meisje is betoverd door een tovenaar in een zwaan. Bekijk daarna met de kinderen de kaft en praat erover voor je start met voorlezen. Je kunt dit doen door te vragen wat ze zien en wie zou het meisje zijn dat in een zwaan verandert? De kaft is ook zeer geschikt om te bespreken nadat je het hele verhaal hebt voorgelezen. De kinderen zullen dan veel details uit het verhaal herkennen.

Vertel kort de strekking van het verhaal zonder dat je de clou weggeeft. Je wil dat kinderen nieuwsgierig worden en de juiste informatie tot zich nemen, waardoor het verhaalbegrip zo groot mogelijk wordt. Voor dit boek zou dit als volgt kunnen:

• Prinses Odette is betoverd door een tovenaar. Overdag is ze een zwaan en als het donker wordt dan verandert ze weer in een mooie prinses. Op een dag Ziet prins Siegfried haar in de nacht dansen. Hij wordt meteen verliefd op haar en wil met haar trouwen. Maar de boze tovenaar ziet het en wil dat dat niet gebeurt!

Als het prentenboek voor de eerste keer voorgelezen wordt, onderbreek je het verhaal zo min mogelijk. Je geeft alleen maar uitleg als je denkt dat sommige woorden te moeilijk zijn om het verhaal te begrijpen.  Zorg ervoor dat de kinderen het boek goed kunnen zien (liefst via het digibord). Moeilijke woorden op de pagina leg je van tevoren uit in kindertaal eventueel met hulp van de illustratie.

Bij volgende keren voorlezen is het mogelijk om dieper na te denken over een fragment van het verhaal. Als je een denkvraag stelt, vraag dan door op wat de leerlingen antwoorden.

Maak een keuze uit onderstaande vragen: 

Kijk en vergelijk:	Zien alle zwanen er hetzelfde uit? En alle danseressen? Hoe komt dat? Hoe vermomt de tovenaar zich op de verschillende bladzijdes? Vergelijk ook eens de verschillende muziekfragmentjes, hoe klinken ze ? Wat is het verschil?
Betwijfelen:	Zouden tovenaars echt bestaan? (Vertel de kinderen dat dit een sprookje is en dat sprookjes altijd verzonnen verhalen zijn)
Bedenken:	Hoe komt het dat de prins dacht dat Odile het meisje was dat hij gezien had bij het meer?
Oplossen:	Wat vinden jullie van het plannetje van Odette en de prins om de vloek van de tovenaar te verbreken? Hadden ze ook nog iets anders kunnen doen?
Voorspellen:	Hoe denk je dat het verder gaat met prins Siegfried en prinses Odette?
Ontwerpen:	Wanneer jij op de muziek zou mogen dansen hoe zou jouw dans eruit zien? Kun je ook verschil laten zien tussen het muziekje van de eerste bladzijde en andere muziekjes?
Grote ideeën:	Vind je het leuk om naar sprookjes te luisteren? Ken je nog andere sprookjes waarin iemand verliefd wordt?
Verbinden:	Hoe weet je dat je van iemand houdt?

Woorden die goed behandeld kunnen worden bij dit boek om de woordenschat te vergroten:

• Met behulp van de illustraties: een vlucht zwanen.
• Uitleggen met andere woorden: het koninkrijk dienen, ver in het bos wagen, een glimp opvangen, gonzen van muziek, de nacht valt, er is een vloek uitgesproken, de belofte van de liefde, ontsteld, schuilplaats, uit het oog verliezen, wanhopig, verdreven, gedoemd, haar hart is gebroken, bezweren, een plan smeden, glibberig, machteloos.
• Door in het echt te laten zien/doen: de bladeren wiegen, wervelen door elkaar, evenwicht verliezen, omhelzen.

Werken vanuit essentiële thema’s

In groep 1-2 wordt op bijna alle scholen gewerkt met thematisch onderwijs. Bij het voorlezen is het dan ook een logische keuze om te kiezen voor prentenboeken die bij het thema passen. Het doel van het thematisch voorlezen is dat de ervarings- en taalbasis van de kinderen vergroot wordt.

Kies een essentieel thema, waarbij 1 prentenboek de basis is. Essentiële thema’s zijn brede onderwerpen waar mensen op verschillende wijzen naar kijken en die uitnodigen tot het stellen van vragen en filosoferen. Uitleg over het essentiële thema lees je in het blog Werken met essentiële thema’s.

Essentieel thema

Binnen een essentieel thema werk je met een centrale zin en woord. Uitleg over de centrale zin en het centrale woord lees je het blog Geletterdheid met prentenboeken.

Bij dit boek past het essentieel thema: 
Dansen

De zin die centraal kan staan is: ‘het komt altijd goed’
Als centrale woord zou ik ‘goed’ kiezen.

Andere essentiële thema’s bij dit prentenboek kunnen zijn:

• Wauw, bijzonder kunstig!
• Sprookjes

Mogelijke activiteiten

Creatief schrijven:

• Wat ligt er allemaal op het picknickkleed op de eerste bladzijde van het boek, schrijf het eens op. Je mag er ook bij tekenen.
• Maak een uitnodiging voor het bal in het paleis
• Verzin eens mooie namen voor de andere zwanen
• Verzin toverspreuken, kun je ze ook opschrijven?

Rekenen:

• Hoeveel meisjes dansen in de kring op de verjaardag van Prins Siegfried?
• Zijn er evenveel bordjes op het picknick kleed als er gasten zijn?
• Hoeveel zwanen tel je in de vlucht zwanen?
• Als het feest in het paleis begint, hoeveel lakeien staan er op een rij?
• Kun je alle kleuren van de jurken van de dames benoemen?
• Hoeveel dames hebben een strik in hun haar?
• Hoeveel dieren zie je op de bladzijde waar prins Siegfried achter Odette aan rent?

Muziek:

• Achterin het boek staat een stukje over Pjotr Tsjaikovski, vertel dat deze meneer de muziek heeft gemaakt die ze gehoord hebben. Tsjaikovski heeft nog voor andere sprookjes muziek gemaakt.
• Eventueel kun je ook een stukje uit de Notenkraker of Doornroosje laten horen. In deze YouTube filmpjes zie je ook dansers. Kunnen ze vertellen wat hetzelfde is en wat anders is bij de drie sprookjes?
• Via YouTube vind je vele filmpjes van balletfragmenten uit het zwanenmeer. Bekijk deze met de kinderen en bespreek de emoties die je ziet tijdens het dansen. Ballet is pantomime. Er wordt niet gesproken maar via het dansen kun je uitbeelden wat je voelt. De kleding is vaak zo dat je de benen goed kunt zien, dat is belangrijk bij ballet! 

Creatief:

• Maak een tutu van wit crêpepapier (stroken crêpepapier uitknippen en rond een elastiek nieten) om te kunnen dansen als een zwaan. 
• Prins Siegfried gaf Odile een bosje bloemen. Knutsel zelf een bosje bloemen voor iemand waar je van houdt. Via YouTube kun je veel filmpjes met voorbeelden van makkelijk te knutselen bloemen vinden.
• Knutsel zwanen met kinderen. Via deze Pinterest kun je inspiratie opdoen.

Drama: 

• Speel het verhaal na.
• Laat muziekfragmentjes horen en speel na wat er op dat moment in het verhaal gebeurt. (dit kan pas na enkele keren luisteren en voorlezen)

Natuur:

• Zwanen hebben een heel bijzondere band met elkaar. Via deze website vind je nog meer bijzondere feiten en filmpjes over zwanen.
• Bekijk dit filmpje van zwanen die synchroon kunnen dansen met elkaar. Kunnen jullie ook synchroon bewegingen maken?

Andere titels bij het thema:

Dit boek maakt deel uit van een uitwerking van de doelen uit de leerlijn kunstzinnige oriëntatie in het themaboek Wauw, bijzonder kunstig! Voor de leerlijn drama maken de kinderen met dit boek kennis met verschillende akten in een muziekstuk die je kunt dramatiseren. In het e boek staan activiteiten beschreven bij de verschillende activiteiten. Andere titels bij deze leerlijn zijn:

• Geluk voor kinderen – Vriendschap (bekijk de ideeën voor mini leeslessen)
• Tintelvlinders en pantoffelhelden (bekijk de ideeën voor mini leeslessen)