[DOOR LINDA] ‘Maak een samenvatting van de tekst…’ Het klinkt zo gemakkelijk, maar is dat eigenlijk wel het geval? Als je in de klas met samenvatten aan de slag wilt gaan, maar je weet niet zo goed hoe je dat aan moet pakken, dan helpen concrete stappen jou en de kinderen hierbij.
– Hoe maak je een samenvatting? –
Hoe maak je een samenvatting?
Het klinkt zo gemakkelijk; maak een samenvatting. Het is alleen alles behalve makkelijk. Toch is het belangrijk dat kinderen leren om een tekst goed samen te vatten. Het helpt om de belangrijkste informatie uit de tekst te halen en de rode draad in het verhaal te zien. Daarnaast is het een vaardigheid die ontzettend helpend is bij het leren van toetsen en het maken van verslagen. Dat is misschien op de basisschool nog niet direct van toepassing, maar voor de kinderen wel heel fijn als ze straks naar het VO gaan.
Vind je het fijn om een filmpje te kijken over het maken van een samenvatting? Wijzer over de basisschool maakte een uitgebreid filmpje met uitleg over samenvatten.
Aantekeningen maken
Tijdens het lezen van de tekst is het essentieel om aantekeningen te maken. Deze aantekeningen kunnen je helpen om de belangrijkste informatie te selecteren. Het is handig om vooraf af te spreken op welke manier er aantekeningen gemaakt worden. Dit zorgt ervoor dat iedereen straks nog snapt wat de tekens betekenen. Ik gebruik de manier van aantekeningen maken vanuit Close Reading, maar dit is natuurlijk ook prima in te zetten bij Nieuwsbegrip of een andere vorm van begrijpend lezen. Je gaat als volgt te werk:
- O Omcirkel moeilijke woorden en/of zinnen
- ! Dit is belangrijk, valt op of verrast
- ? Hier heb ik een vraag over (laat de vraag ook opschrijven)
- + Dit weet ik al
- vb Hier wordt een voorbeeld gegeven
- <- Hier zie ik een verband
Als kinderen voor het eerst aantekeningen gaan maken tijdens het lezen dan is het aan te raden alleen met het omcirkelen van de moeilijke woorden te beginnen. Lukt dit bij de meeste kinderen? Dan kun je een volgende keer het uitroepteken erbij gaan gebruiken en zo stapje voor stapje verder uitbreiden. Model hoe je dit zelf aanpakt, zodat kinderen zien en horen hoe ze het selecteren van belangrijke woorden het beste aan kunnen pakken. Het is voor niemand helpend als de helft van de tekst als belangrijk wordt geselecteerd.
Van aantekening naar samenvatting
Voordat je begint met samenvatten is het wel handig dat je zelf volledig snapt waar de tekst over gaat en dat je eventuele vragen en moeilijke woorden hebt opgehelderd en/of opgezocht. Voor het maken van een samenvatting kijk je in de aantekeningen vooral naar de ! en naar moeilijke woorden, die zijn meestal namelijk ook belangrijk. In een samenvatting gebruik je alleen de belangrijkste informatie uit een tekst, de hoofdlijnen. Dingen zoals voorbeelden laat je weg.
Hoe begin je een samenvatting?
Probeer eerst te bedenken waar de tekst over gaat die je net hebt gelezen. Stel je moet straks thuis aan je moeder vertellen waar de tekst over ging, wat vertel je dan? Dit helpt om te focussen op de hoofdlijnen.
Bekijk daarna de tekst per alinea of kopje. Eerst lees je het stuk dat je gaat samenvatten nog een keer door. Daarna kijk je welke delen je als belangrijk hebt gemarkeerd. Als je met deze woorden één of twee zinnen in eigen woorden maakt dan heb je als het goed is de hoofdpunten uit dit stuk tekst. Als je nog iets belangrijks mist dan voeg je dit in eigen woorden toe. Heb je een woord als belangrijk gekeurd, maar gebruik je deze niet in de samenvatting dan geeft dit helemaal niks. Als de grote lijnen van het verhaal maar duidelijk worden, zonder dat daarbij belangrijke informatie uit de tekst verloren gaat.
Achteraf kun je altijd nog kritisch kijken naar het begin, dus maak je daar vooraf niet al te druk over en begin gewoon.
Samenvatten modelen
Als ik begin met het aanleren van het maken van een samenvatting dan model ik de eerste twee alinea’s volledig. Vooraf loop ik de alinea door en kijk ik welke woorden belangrijk zijn. Als het maken van aantekeningen al goed ingeoefend is zou je dit ook per zin door een kind kunnen laten benoemen. Zo niet doe het dan zelf. Na het lezen schrijf ik de belangrijke woorden voor mezelf op en probeer ik met deze woorden een goede zin te maken. Daarna kijk ik nog eens naar de tekst en overleg hardop met mezelf (en eventueel met de kinderen) of ik met deze samenvatting geen belangrijke informatie heb gemist. Op deze manier leren kinderen kritisch te kijken naar wat ze hebben opgeschreven en om te controleren of het volledig is. Waar nodig vul ik de samenvatting aan en anders ga ik door naar de volgende alinea.
Bij de derde alinea vraag ik na het noteren van de belangrijke woorden of de kinderen hier een samenvatting van kunnen maken. Dit overleggen ze eerst met hun schoudermaatje en vervolgens vraag ik een paar kinderen om hun samenvatting te noemen. Deze samenvattingen kun je klassikaal bespreken en kijken of ze volledig zijn of dat er belangrijke informatie mist. Door deze bespreking laat je eigenlijk nog een aantal keer voorbij komen waar je bij het samenvatten op moet letten.
Je laat de kinderen bij iedere alinea een beetje meer los. Lettend op wat zij nodig hebben. Als er een klein groepje is die het lastig blijft vinden, terwijl de rest het inmiddels redelijk zelfstandig kan dan kun je er ook voor kiezen de groep te splitsen. Zo hoeven de kinderen die het al wel kunnen niet onnodig lang mee te blijven oefenen en kunnen zijn zelf verder. Met de overgebleven kinderen kun je dan begeleid blijven oefenen totdat het hun ook lukt zelf verder te gaan.
Aan het eind van de les vraag ik verschillende groepjes de samenvatting per alinea voorlezen, zodat we de samenvatting van de hele tekst ook nog even hebben gehoord. Kunnen we zo iemand in het kort vertellen waar de tekst van deze les over ging? Dan hebben we een goede samenvatting gemaakt.
Wat moet er in een samenvatting?
Een goede samenvatting bestaat dus uit:
- De essentie van het verhaal, de kern.
- De hoofdlijnen van de tekst.
- Alle belangrijke woorden uit de tekst.
- Meestal gebruik je ook de moeilijke woorden uit de tekst.
Sla dit lijstje goed op, zodat je een mooi lijstje met tips hebt om een goede samenvatting te maken.
Ik hoop dat ik dit blog je heeft geholpen om in de klas met het schrijven van een samenvatting aan de slag te gaan. Laat vooral weten hoe het is gegaan.
