Klankonderwijs aan nieuwkomers

[DOOR MONIEK] Er kan pas aandacht besteedt worden aan tekstbegrip wanneer de leerling de Nederlandse klanken beheerst en kan lezen. 
– klankonderwijs aan nieuwkomers –

Header blog Klankonderwijs aan nieuwkomers

Klankonderwijs aan nieuwkomers

Ahmed is verhuisd vanuit Syrië naar Nederland. Hij begrijpt en spreekt de Nederlandse taal niet. Thuis spreekt hij Arabisch en hij heeft ook Arabisch leren schrijven en lezen. Hij begrijpt niks van de Nederlandse letters en leesteksten.

Hoe kom je tot betekenisvol lezen met nieuwkomers?

Er kan pas aandacht besteedt worden aan tekstbegrip wanneer de leerling de Nederlandse klanken beheerst en kan lezen. Smits en van Koeven schrijven immers dat decoderen en vloeiendheid invloed hebben op het begrijpend lezen. Als je niet kan lezen is er ook geen sprake van leesbegrip (Van Koeven & Smits, 2016). Gezien de grote groep nieuwkomers leerlingen die het afgelopen jaar is ingestroomd in het onderwijs, is het van groot belang dat scholen zich bewust worden van de eventuele problematiek die kan ontstaan bij het leren lezen van nieuwkomers leerlingen door het “overslaan” van het klankonderwijs aan deze groep leerlingen en te snel willen starten met het proces van leren lezen. Wat zou helpend zijn om de Nederlandse letters en klanken aan te leren? In deze blog vertel ik het belang van klankonderwijs aan nieuwkomers.

Waarom klankonderwijs?

Over de hele wereld worden er verschillende talen gesproken. Al deze talen hebben verschillende klanken, zo ook het Nederlands. Klanken leer je al op jonge leeftijd. Je leert de klanken van je moedertaal vanaf je geboorte. Klankonderwijs, ook bekend als fonemisch bewustzijn, speelt een cruciale rol bij het aanleren van de Nederlandse taal aan nieuwkomers. Een nieuwkomer moet eerst de klanken van het Nederlands leren onderscheiden voordat je ze zelf kunt produceren. Het leren van de klanken gaat vooraf aan het leren lezen en de woordenschatkennis.

Om goed te kunnen lezen en spellen in een taal zijn er 3 fases:

  1. klankleer/ fonologisch bewustzijn
  2. ontwikkeling van het fonemisch bewustzijn
  3. het leren lezen/ spellen

Wanneer een Nederlands kind met vier jaar naar school gaat, begrijpen zij de Nederlandse taal al en kunnen deze ook gebruiken. Zij hebben fase 1 al afgerond en leren op school het fonemisch bewustzijn aan. Met de auditieve analyse van woorden in klanken en de synthese van klanken tot woorden. Het fonemisch bewustzijn is voorwaardelijk voor kinderen om te kunnen leren lezen en spellen.

Het onderwijs op de basisscholen is zo ingericht dat er gestart wordt met fase 2 in de ontwikkeling van het fonemisch bewustzijn. Voor nieuwkomers is dit lastig omdat fase 1, het begrijpen en verstaan van de Nederlandse klanken wordt overgeslagen. Dit kan zorgen voor problemen in fase 3 tijdens het leren lezen. Om nieuwkomers goed te leren lezen is het voor deze leerlingen van groot belang dat zij de Nederlandse klanken verstaan en goed kunnen uitspreken. Het is dan ook heel belangrijk om leesproblemen, faalervaringen en het niet gemotiveerd zijn te voorkomen. Voorkomen van leesproblemen is beter dan het genezen (Smits & Braams, Dyslectische kinderen leren lezen, 2008).

Klankonderwijs aan nieuwkomers

Het doel van klankonderwijs aan nieuwkomers is dat de leerling: de Nederlandse klanken kan onderscheiden, de klanken en klankcombinaties correct kan uitspreken, klemtoonpatronen in woorden en zinnen correct kan uitspreken en intonatiepatronen verstaat en kan uitspreken.

Klankonderwijs in 6 stappen:

  1. Het aanbieden van de klank van de week bijvoorbeeld de oo met als steunwoord b-oo-m
  2. De leerlingen leren het klankgebaar bij de klank van de week (link)
  3. Leerkracht laat rijtjes horen en zien met de klank van de week
  4. Het uitspreken van de klank: het voorzeggen en nazeggen van een losse klank. Vervolgens het voorzeggen en nazeggen van het steunwoord.
  5. De leerlingen herkennen de klank en verzamelen woorden met de klank van de week.
  6. De leerlingen gebruiken de klanken in spontaan taalgebruik

De eerste klank les met de klank van de week bestaat uit de stappen 1,2 en 3 en duurt ongeveer vijftien minuten. Dag 2 bevat een herhaling van dag 1 en de overige stappen. Gedurende de week wordt de klank van de week op verschillende momenten herhaald en ingeoefend. Pas als de leerlingen de klanken goed kunnen onderscheiden en uitspreken, leren ze deze koppelen aan letters.

Tips voor effectief klankonderwijs aan nieuwkomers

  1. Maak gebruik van klankgebaren ter ondersteuning. De klank/ letter, inclusief de motorische beweging die bij die letter behoort en het klankgebaar. Door klanken Multi sensorieel aan te leren blijkt dat de klanken beter beklijven (Bosman & Schraven, 2017).
  2. Maak gebruik van letterboeken en letterversjes en liedjes.
  3. Maak gebruik van Letterfilmpjes van de methode of op Schooltv.
  4. Biedt de klanken altijd aan in woorden en niet als losse klank Het afzonderlijk aanbieden van letters of klanken is weinig zinvol (Smits & van Koeven, 2017).
  5. Gebruik tijdens de klanklezen spiegels om de leerlingen te laten kijken naar hun mond tijdens het aanleren van de klanken.
  6. Maak gebruik van een klank thema tafel en klankmuur.
  7. Maak met de leerlingen een ‘klankdoos’ waar alle woorden in verzameld woorden waar de klank van de week in zit.
  8. Herhalen, herhalen dat is natuurlijk het belangrijkste om ervoor te zorgen dat de leerlingen de klanken beheersen.

Conclusie

Het is voor nieuwkomersleerlingen ontzettend belangrijk om te starten met klankonderwijs voordat je start met het leren lezen. Voor minileeslessen met nieuwkomers lees je de blog: mini leeslessen met nieuwkomers.

Literatuurlijst

  • Bosman, A., & Schraven, J. (2017). How to teach children reading and spelling. Amsterdam.
  • HCO (2016). Klankonderwijs. Geraadpleegd op 3 november 2023, van  https://www.lowan.nl/po/lesmateriaal/klankonderwijs/
  • HCO (2019). Taal en teken: Technisch lezen bij nieuwkomers. Geraadpleegd op 3 november 2023, van  https://www.bazaltgroep.nl/wp-content/uploads/sites/2/2019/02/Download-Nt2-Taal-en-teken-_niewkomers.pdf
  • Smits, A., & Braams, T. (2008). Dyslectische kinderen leren lezen: Individuele, groepsgewijze en klassikale werkvormen van leesproblemen. Amsterdam: Boon.
  • Smits, A., & Van Koeven, E. (2016, 12 juli). Goed taalonderwijs is NT2- onderwijs. Geraadpleegd op 3 november 2023, van http://geletterdheidenschoolsucces.blogspot.nl/search/label/NT2-onderwijs
  • Smits, A., & van Koeven, E. (2017, 20 maart). (Letter)rijk kleuteronderwijs. Geraadpleegd op 3 november 2023, van http://geletterdheidenschoolsucces.blogspot.com/2017/03/letterrijk-kleuteronderwijs.html
  • CPS (2019). Werkmap fonemisch bewustzijn. Utrecht

*Dit bericht bevat affiliate links

Vergelijkbare artikelen

Winkelwagen