Technisch lezen in een doorlopende lijn

‘Intrinsieke motivatie heeft meer invloed op het leesgedrag dan extrinsieke motivatie. Scholen moeten er dan ook vooral op gericht zijn om de intrinsieke motivatie van leerlingen te vergroten, met name door te werken aan een goede leesvaardigheid.’
– Technisch lezen in een doorlopende lijn –

Technisch lezen in een doorlopende lijn is een studieboek van Uitgeverij Pica. Het boek staat vol met informatie over wat technisch lezen is, hoe je technisch lezen door de gehele school heen toepast en waar je allemaal aan moet denken bij technisch lezen. Van Uitgeverij Pica ontving ik een recensie-exemplaar, waarover ik jullie graag meer vertel.

‘Hoe we leren lezen, fascineert me enorm: er zijn verschillen tussen leerlingen, en de tijd die zij nodig hebben om goed te leren lezen varieert dan ook. Maar mijn uitgangspunt is altijd: ik zal er alles aan doen om elke leerling te leren lezen.’ – Marita Eskes –

Samenvatting

Technisch lezen in een doorlopende lijn

Technisch lezen is een heel breed begrip. In 9 hoofdstukken lees je over (bijna) alles wat komt kijken bij het technisch lezen op de basisschool (ik mis de mini leeslessen wel *knipoog*). Welke voorbereidende leesvaardigheden zet je in in groep 1/2? Hoe leer je kinderen in groep 3 lezen? Wat doe je in groep 4, 5 en 6 op gebied van technisch lezen en hoe daag je groep 7 en 8 uit om het leesniveau op pijl te houden? Ook is er aandacht voor de rol van het didactisch handelen, de rol van onderwijskundig leiderschap en leesmotivatie en leesbevordering.

Technisch lezen in een doorlopende lijn

Kinderen leren vanaf groep 3 lezen. In groep 1 en 2 wordt hier al aandacht aan besteed en een kleine basis wordt gevormd. Echter begint dit voor sommige kinderen al veel eerder, wanneer zij thuis volop voorgelezen worden. Voor andere kinderen begint dit proces van woordenschatontwikkeling pas op school.

Er moet niet gewacht worden tot kinderen leesrijp zijn, dat is een theorie die niet wetenschappelijk bewezen is. Er moet juist voor gezorgd worden dat leesachterstanden voorkomen worden, dat is beter dan ze proberen te herstellen. Zorg dat jullie als school een schoolbrede visie op leesonderwijs hebben waar preventie deel van uitmaakt. Samen kunnen jullie in een doorlopende lijn werken aan goed leesonderwijs op school.

Belangrijk is dat je je als leerkracht bewust bent van jouw voorbeeldrol. Leerlingen leren lezen door iemand het vloeiend voor te horen doen.

‘De leerkracht is rolmodel en doet bijvoorbeeld voor hoe je rijmt, hoe een letter klinkt, hoe je woorden eindigend op ‘ing’ goed uitspreekt of hoe je een stuk tekst met de juiste intonatie hardop voorleest.’
‘Onderzoek laat zien dat het luisteren naar een rolmodel dat al vloeiend kan lezen de leesvaardigheid van leerlingen enorm doet groeien.’

De leestijd moet effectief benut worden, dat houdt in dat kinderen zoveel mogelijk hardop lezen tijdens de leesles (denk aan 25 van de 30 minuten). Op bladzijde 40 vindt je een krachtig praktijkvoorbeeld waaruit blijkt hoe belangrijk het is dat leerlingen écht actief lezen.

Technisch lezen in een doorlopende lijn

Hoe geef jij feedback op het lezen van kinderen? ‘Goed gelezen’? ‘Knap gedaan’? Door als leerkracht het doel in gedachten te houden, kun je de leerlingen gerichte feedback geven. Denk hierbij aan feedback waarbij je benoemt hoe het gaat in relatie tot het doel, maar ook aan feed-up: wat wordt er nog verwacht en feed-forward: wat is er nodig om het doel te behalen?
Juist door vanuit het doel deze feedback met leerlingen te delen, zullen kinderen iets met de feedback kunnen.

In hoofdstuk 4 lees je over de voorbereidende leesvaardigheden en alles wat er in groep 1/2 komt kijken op gebied van taal en lezen. Denk aan het fonologische bewustzijn, het fonetisch bewustzijn en de klank-tekenkoppeling. Maar ook de tijd op je rooster, het monitoren en de overdracht. Onder voorbereidende leesvaardigheden wordt verstaan: het fonologische bewustzijn, het fonetisch bewustzijn en de klank-tekenkoppeling. Dat technisch lezen dus echt al in groep 1/2 begint blijkt wel uit dit hoofdstuk. Vervolgens wordt in hoofdstuk 5 het lezen in groep 3 uitgelegd.

‘De eerste periode van groep 3 ziet er qua aanbod anders uit dan in de tweede helft van het jaar. Kunnen anticiperen op wat leerlingen nodig hebben en hun voortgang goed monitoren zijn belangrijke taken. Niet de methode, maar de leerkracht bepaalt de kwaliteit. Vandaar dat er ook wel voor wordt gepleit om de beste leerkracht in groep 3 te zetten.’

Tot januari worden letters aangeboden waarbij vervolgens zoemend de combinatie wordt gemaakt en leerlingen woorden leren synthetiseren en decoderen. Hierbij is de leerkracht als rolmodel heel belangrijk.

‘Waar je in augustus start met het aanleren van letters, ben je vanaf januari vooral bezig met het inoefenen, herhalen en onderhouden van de eerder aangeleerde leerstof en breid je de leesvaardigheid uit met nieuwe woordmoeilijkheden. Ook komt er meer aandacht voor het lezen op tekstniveau.’

De tweede helft van het jaar zet je in op duidelijke instructie, veel modelen, veel samen hardop lezen, veel herhaald lezen en automatiseren van korte woorden. Verder wordt ingegaan op alles wat komt kijken bij het lezen in groep 3 zoals de lesopzet, risicolezers, signaleren van sterke lezers en de overdracht naar groep 4.

Vanaf groep 4, maar ook in groep 5 en 6 leren de kinderen vooral vloeiend lezen. Hiervoor moeten kinderen eerst accuraat (correct), dan vlot en vervolgens expressief lezen. Deze vijf didactische principes dragen bij aan vloeiend leren lezen: modeling door leerkracht, herhaald lezen, begeleid lezen, woordlezen, zelfstandig lezen.

Als leerkracht kun je aanpassingen aan de methode doen zoals zoveel mogelijk leerlingen tegelijkertijd actief te laten lezen en het inzetten van het GRRIM-model: ik, wij, jullie, jij. Maar ook door herhaald lezen en veel gezamenlijk lezen zorg je ervoor dat de leerlingen zo goed mogelijk leren technisch lezen. Ook blijkt dat vloeiend lezen vooral vooruit gaat door véél te lezen. Vanaf groep 4 en in groep 5 en 6 zet je dus veel in op technisch lezen om het niveau omhoog te krikken.

In groep 7 en 8 gaat het vooral om het onderhoud van het vloeiend lezen van teksten. Blijkt het nodig te zijn om echt nog aan de slag te gaan met technisch lezen, zorg dan voor een gestructureerde aanpak waarbij de kinderen voldoende aanbod krijgen om hun leesniveau te verhogen. Verder is het belangrijkste doel in groep 7 en 8 het begrijpen van wat je leest. Stillezen draagt hieraan bij.

‘Stillezen is belangrijk: het helpt verschillende taalvaardigheden verder te ontwikkelen en biedt leerlingen de kans om zich te verliezen in een boek en zo hun leesplezier te vergroten.’

In het laatste hoofdstuk wordt ingegaan op leesmotivatie en leesbeleving. Er zijn 3 dingen die bijdragen aan een positieve leesattitude: leesvaardigheid, een goede leesopvoeding, een rijke leesomgeving in de klas. Leg de focus niet alléén op leuk, zorg vooral dat leerlingen goed kunnen lezen. Als je iets goed kunt, wordt het vanzelf leuker.

Marita Eskes sluit het boek Technisch lezen in een doorlopende lijn af met de prachtige quote van lector emeritus dr. Kees Vernooy:

Alle initiatieven die een school onderneemt, zijn minder belangrijk dan leerlingen goed leren lezen.’ 

Benieuwd naar dit boek? Bekijk het inkijkexemplaar. Bekijk ook dit filmpje over het belang van technisch lezen (tijdens het thuisonderwijs):

Bekijk ook: Close reading

Recensie

Ik was heel benieuwd naar de inhoud van dit boek. Eén boek waarin alles op papier staat op het gebied van technisch lezen? Dat bestond nog niet echt! Maar nu wel, en hoe! Marita Eskes heeft in zo’n 300 bladzijden (bijna) alles op het gebied van technisch lezen opgeschreven. Dat maakt dit boek HET handboek voor elke leerkracht.

Hoofdstuk 3 ‘De rol van het didactisch handelen’ was voor mij een echte eye-opener. Ik wist al veel over goed leesonderwijs, maar nu weet ik nog meer over het belang van mijn rol als leerkracht en rolmodel.

‘Wanneer we iets aanleren dat kinderen anders niet vanzelf zouden hebben ontwikkeld, spreek je van instructie. Ook volwassenen krijgen instructie wanneer we hun willen leren hoe ze een nieuwe televisie moeten bedienen, hoe ze witlof moeten snijden en schoonmaken, of hoe ze met een nieuw computerprogramma werken.’

Technisch lezen in een doorlopende lijn is een heel fijn en praktisch boek. Regelmatig kom je 10 praktische tips tegen. Een lijstje waarin de net gelezen theorie nog even opgesomd wordt. De afwisseling van theorie en praktijkvoorbeelden door elkaar leest erg prettig. In de praktijkvoorbeelden zie je precies hoe deze theorie ingezet kan worden.

Veel scholen zijn druk met het oefenen van woordrijden. Marita Eskes vertelt in haar boek dat dit (vooral in de bovenbouw) alleen nut heeft als je het koppelt aan tekstlezen.

‘Anna combineert het woordlezen met tekstlezen tijdens haar automatiseringsmoment. Dat is belangrijk én effectief, want onderzoek laat zien dat enkel oefenen op woordniveau niet per se bijdraagt aan vlotter lezen.’

Ik ben het overigens niet met alles in dit boek eens. Zo stelt Marita dat ‘uit onderzoek blijkt dat in de bovenbouwgroepen van het basisonderwijs relatief weinig expliciete leesinstructie wordt gegeven en dan hierdoor de leesontwikkeling dikwijls stagneert, waardoor leerlingen negatieve ervaringen opdoen met lezen. Dit heeft tot gevolg dat leerlingen vanaf groep 6 met steeds minder plezier lezen.32‘. Ik denk dat dit in veel gevallen zeker zal kloppen, vooral als de leerkracht zelf weinig met lezen heeft. Echter gaf ik de laatste jaren vanaf groep 6 ook minder expliciete leesinstructie, maar ben ik wel héél veel bezig geweest met leesplezier, leesbevordering en het goede voorbeeld geven. De resultaten stegen en het leesplezier ook. Blijkt nu dat de resultaten niet voldoende stijgen, zorg dan dat je als leerkracht terug gaat naar de basis en de kinderen het technisch lezen bijbrengt.

Daarnaast mis ik toch wel de mini leeslessen in dit boek 😉 Juist die zorgen voor begrip, motivatie én leesplezier tijdens het stil lezen.

Desalniettemin kan ik dit boek enorm aanraden aan alle basisschoolleerkrachten en hoop ik heel erg dat het op de literatuurlijst van de PABO komt te staan. Extra leuk: met het wachtwoord dat je in het boek krijgt, kun je naar een website met allerlei extra downloads!

Met dank aan Uitgeverij Pica voor het toezenden van dit recensie-exemplaar.

Vergelijkbare artikelen