‘Leerlingen de vaardigheid aanleren hoe je begrijpend moet lezen is onmogelijk. We kunnen leerlingen gereedschap meegeven dat helpt om op een juiste wijze met tekst om te gaan, maar begrijpend lezen is geen generieke vaardigheid.’
– Begrijpend lezen in een doorlopende lijn –
Begrijpend lezen in een doorlopende lijn is een studieboek van Uitgeverij Pica. Het is een aanvulling op het leesonderwijs naast het eerder verschenen boek Technisch lezen in een doorlopende lijn. In dit boek ontdek je hoe je begrijpend lezen door de gehele school inzet, welke acties effectief zijn en hoe belangrijk de rol van jou als onderwijskundige hierin is. Van Uitgeverij Pica ontving ik een recensie-exemplaar, waarover ik jullie graag meer vertel.
Samenvatting
Begrijpend lezen is geen losstaand vak. Het is nauw verbonden met technisch lezen en het zou verbonden moeten zijn met wereldoriënterende vakken. In Begrijpend lezen in een doorlopende lijn neemt Marita Eskes je mee de diepte in. Wat is effectief in begrijpend lezen? Het heet niet voor niks een praktisch handboek voor de basisschool.
‘Op naar een lezende generatie!’
Begrijpend lezen in een doorlopende lijn
Dat de geletterdheid in Nederland en Vlaanderen tegenvalt is je vast niet ontgaan in de media. Dit boek begint dan ook met de cijfers en feiten rondom deze tegenvallende resultaten. Verder schetst Marita Eskes een uitgebreid beeld van de huidige situatie zoals de grote verschillen die kinderen al hebben als zij starten op de basisschool als het gaat om verworven woordenschat en mondelinge taalvaardigheid. Helaas hangt de manier van slagen (kinderen leren lezen) ook af van de onderwijskwaliteit en daar kunnen scholen zelf iets aan doen. Maar onderwijskwaliteit is niet alles, de achtergrondkennis van kinderen is nu eenmaal enorm verschillend. Het hebben van hoge verwachtingen op het leren van kinderen werkt, doe dit samen met je team.
‘Je hebt kennis van woorden en de wereld nodig om te kunnen begrijpen wat je leest. Daarnaast heb je achtergrondkennis nodig om goede zoektermen te kunnen formuleren en hetgeen dat je hierover leest te kunnen koppelen aan je opgebouwde kennisbasis. Lezen en kennis verwerven gaan hand in hand en vragen voldoende tijd en voelde prioriteit voor goed leesonderwijs op het rooster én om steengoede lessen bestaande uit instructie en doelgerichte oefening in de klas.’
Er wordt vaak gesproken over technisch lezen en begrijpend lezen, alsof het twee aparte vakken zijn. Maar dat wil niet zeggen dat de processen volledig los van elkaar worden aangeleerd en onderwezen. In groep 1 en 2 wordt een fundament gelegd voor later (begrijpend) leessucces.
Het begrijpen van een tekst hangt af van verschillende zaken, dat maakt het zo complex. Je hebt kennis van woorden in de tekst nodig (woordenschat). Wat je leest koppel je aan dat wat je al weet (voorkennis/context) en je hebt taalkennis en literaire kennis nodig. Soms lees je technisch wel, maar ontbreekt het begrip. Bijvoorbeeld door gebrek aan focus.
Lezen met begrip belast je werkgeheugen met denkwerk, dat moet getraind worden.
‘Tijdens het lesgeven kun je letten op verschillende aspecten om te voorkomen dat cognitieve overbelasting plaatsvindt. Instructie, de juiste ondersteuning en begeleiding doen ertoe.’
Zorg ervoor dat nieuwe informatie met ‘klittenbandeffect’ aan bestaande informatie wordt gekoppeld. Daar zit ook gelijk een grote misvatting: kinderen kunnen niet alles opzoeken op internet, want ze missen kennis om de opgezochte informatie aan te koppelen.
‘Lezen op de basisschool is dan ook tweeledig. Lezen is een doel op zich (je moet het leren), maar ook een middel (je komt ermee tot het leren van nieuwe lesstof).‘
Zoals eerder benoemd doet de leerkracht hier enorm toe. Goed leesonderwijs verzorgen vraagt dus om leraren die op basis van effectief gebleken aanpakken het leesonderwijs kunnen versterken en verbinden met zaakvakken. Samenhang is belangrijk voor zowel kinderen die buiten school geen kennis opdoen als voor binnenschools leessucces.
Maar wat doe je dan als leerkracht? Gelukkig staat het boek Begrijpend lezen in een doorlopende lijn vol met praktische tips die effectief bewezen zijn zodat ook jullie effectief leesonderwijs kunnen vormgeven.
Recensie
Ik keek erg uit naar de inhoud van dit boek. Marita heeft het complexe onderwerp begrijpend lezen zo duidelijk mogelijk op papier gezet waardoor het scholen handvatten biedt om mee aan de slag te gaan. Voor mij is het belangrijkste uit dit boek toch wel de verbinding met wereldoriëntatie. Het leesonderwijs hoort geen apart vak te zijn, maar verbonden te worden aan kennis opbouw over de wereld. Maar wat je ook wilt bereiken, het valt of staat met de kwaliteit van de leerkracht. Ga dus met elkaar in gesprek, zoek scholing en zorg voor een sterke kennisbasis bij de leerkracht zodat die op de kinderen overgebracht kan worden.
Desalniettemin kan ik dit boek enorm aanraden aan alle basisschoolleerkrachten en hoop ik heel erg dat het op de literatuurlijst van de PABO komt te staan. Extra leuk: met het wachtwoord dat je in het boek krijgt, kun je naar een website met allerlei extra downloads!
Met dank aan Uitgeverij Pica voor het toezenden van dit recensie-exemplaar.
