‘De weg naar die lezende leerlingen is een weg die je als leraar niet alleen bewandelt. De samenhang binnen een school is van groot belang voor het slagen van de implementatie van een goede leesaanpak. Onderwijs is een teamsport. Je zorgt er met elkaar voor, de leraren van groep 1 tot en met 8, dat de leerlingen bij jou op school uiteindelijk in staat zijn om complexe teksten te begrijpen en plezier te hebben in lezen.’
– Effectief leesonderwijs in de praktijk –
Effectief leesonderwijs
Er is de afgelopen jaren een heleboel onderzocht en geschreven over begrijpend lezen. Wat je moet doen om het leesonderwijs effectief te laten zijn zou dus geen verrassing meer moeten zijn. Toch lukt het op veel scholen nog niet om te zorgen dat leerlingen zich ontwikkelen tot goede en kritische lezers.. Er zijn vier onderdelen die in vrijwel alle wetenschappelijke publicaties als effectief genoemd worden:
- Kennisopbouw.
- Rijke teksten gebruiken.
- Informatie uit de tekst actief laten verwerken.
- Begrip monitoren en evalueren.
‘Leesvaardigheid is een-op-een verbonden met voorkennis’
Ook goede lezers zullen niets van een tekst begrijpen als zij niets weten over het onderwerp van de tekst. Als je een tekst gaat selecteren kijk je qua niveau naar wat de betere lezers aankunnen. Voor de inhoud en de moeilijkheid van de informatie van de tekst kijk je goed naar de beginsituatie, wat weten de leerlingen al over dit onderwerp.
Interventies
Heleens Buhrs beschrijft hoe zij als expert-leraar lezen heeft gewerkt aan het verbeteren van het leesonderwijs op de Alan Turingschool in Amsterdam. Om de kwaliteit van het leesonderwijs te verbeteren, het leesplezier te vergroten en de resultaten omhoog te laten gaan, zijn er op deze school vier interventies gedaan.
- Begrijpend lezen als vak van het rooster halen.
- Zelf de lessen ontwerpen en de methode voor begrijpend lezen niet meer gebruiken.
- Kennisopbouw bij de leerlingen staat centraal.
- Investeren in het vakmanschap van de leerkrachten.
Het ontwerpen van een les
Als je begint met het ontwerpen van een les en je hebt een tekst geselecteerd, maar je eerst een tekstanalyse. Je kijkt hierbij naar de kwalitatieve en de kwantitatieve aspecten van de tekst. Deze analyse zorgt voor een stukje bewustzijn. Door de analyse weet je precies waarover je instructie moet geven en kun je beter inzetten op onderdelen die moeilijkheden kunnen opleveren.
Leerlingen kunnen een tekst inhoudelijk vaak sneller begrijpen dan dat ze hem technisch kunnen lezen. Als dit het geval is dan kun je ervoor kiezen om de tekst voor te lezen. Het zou geen reden moeten zijn om te tekst niet te gebruiken.
Het werkt demotiverend om de inhoud van de tekst ondergeschikt te maken aan structuren en strategieën. Je kunt tijdens de les natuurlijk wel aandacht besteden aan deze aspecten, op een natuurlijke manier, maar het moet niet je doel zijn. Voor het opstellen van een doel kijk je naar de inhoud van de tekst en niet naar de strategie.
Tijdens de instructie is het belangrijk om hardop lezend te denken. Om alles te benoemen wat je opvalt als geoefende lezer. Hierdoor neem je de leerlingen mee in de tekst en leren en ervaren ze hoe ze dit ook zelf zouden kunnen doen. Het is belangrijk om te weten of de leerlingen te tekst zelfstandig kunnen lezen en of zij de opdrachten zelf kunnen maken, of dat zij hierbij meer aan de hand meegenomen moeten worden. Hiervoor kun je het GRIMM-model gebruiken.
Een actieve verwerking
Als je wilt dat leerlingen de informatie uit de tekst tot zich nemen dan is het belangrijk dat het lezen niet vrijblijvend is, maar dat er iets met de inhoud gedaan moet worden. Dit kan door te praten of te schrijven over de inhoud.
Om informatie uit de tekst te halen is het handig om aantekeningen te maken tijdens het lezen van de tekst. Dit is een vaardigheid die leerlingen zich eigen moeten maken. Daarom is het belangrijk om te zorgen voor een doorgaande lijn door de school heen. Maak daar met elkaar afspraken over. Zo kun je de vaardigheden van de leerlingen beter monitoren en leren ze het stapje voor stapje zelf te doen.
Recensie
Toen dit boek uitkwam vroeg ik mij af of het nog echt iets nieuws zou vertellen. Of het echt iets toe zou voegen aan alles wat er de afgelopen tijd geschreven is over (begrijpend) lezen.
Natuurlijk zijn de wetenschappelijke inzichten niet ineens veranderd en is de theorie is essentie niet anders dan wat je ergens anders leest. Toch onderscheid dit boek zich wel en vind ik dat iedere leerkracht het zou moeten lezen. Waarom? Omdat het heel praktisch is geschreven. Naast theorie vind je ook in stappen uitgewerkt hoe een goede les eruit ziet bij een informatieve tekst en een verhalende tekst, hoe je samen een boek kunt lezen en hoe je literaire gesprekken kunt gaan voeren.
Dit alles kun je dus al doen vanaf groep 1. Een doorgaande lijn binnen de school is belangrijk om te kunnen werken aan leesvaardigheid en kennisopbouw. Dat laatste wordt naar mijn idee vaak vergeten of niet zo stevig neergezet als dat eigenlijk zou moeten.
Voor mij, als taalcoördinator op een school die bezig is het leesonderwijs te verbeteren, is het laatste hoofdstuk echt van toegevoegde waarde. Dit gaat over hoe je het schoolbreed implementeren van effectief leesonderwijs aan kunt pakken en waar je allemaal aan moet denken.
Wil je meer lezen over leesonderwijs, dan zijn Rijke taal, Wie niet leest is gek en Effectief lees- en spellingonderwijs ook aan te raden.
Met dank aan Uitgeverij Pica voor dit recensie-exemplaar.
Dit blog is geschreven door gastblogger Linda
